140 lat temu urodził się Oswald Frank, dowódca 12 pułku piechoty i generał brygady. Rocznica ta jest pretekstem do przypomnienia postaci oficera, który w dwudziestoleciu międzywojennym nie tylko dowodził przez sześć lat wadowicką „dwunastką”, ale także patronował koszarom i jednej z ulic w naszym mieście.
Oswald Frank urodził się 28 lutego 1882 roku w Rawie Ruskiej w rodzinie Wincentego i Klary z d. Saling jako jedno z ośmiorga ich dzieci. Maturę złożył w seminarium nauczycielskim w Sokalu w 1900 r. a trzy lata później wyjechał do Ołomuńca gdzie zgłosił się do służby w tamtejszej jednostce c.k. armii jako jednoroczny ochotnik. W styczniu 1905 r., ppor. Frank został dowódcą plutonu a następnie kompanii pułku piechoty. Po awansie na stopień porucznika c.k. armii w 1912 r., skierowano go na kilka miesięcy do Krakowa, gdzie pracował w Biurze Wywiadowczym Komendy I Korpusu Armii. Na froncie I wojny światowej dowodził batalionem. Po roku służby frontowej kpt. Frank rozpoczął studia w wiedeńskiej Akademii Sztabu Generalnego, którą ukończył w 1918 r. Przydzielono go wówczas do Ministerstwa Wojny a następnie do pracy w Ambasadzie c.k. w Petersburgu (Piotrogrodzie) jako referenta ds. jeńców wojennych.
Po odzyskaniu niepodległości kpt. Frank zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim, do którego został przyjęty 12 stycznia 1919 r. Przez kilka tygodni pozostawał bez przydziału w krakowskiej Stacji Zbornej Oficerów. Skierowano go do Batalionu Zapasowego 12 pułku piechoty (pp), z którym już 17 lutego 1919 r. wyruszył na front wojny polsko–ukraińskiej. Frank przybył na pozycje 12 pp w rejonie Gródka Jagiellońskiego z „marszówką” w sile 199 szeregowych i 2 oficerów. Dowodził II baonem pułku (II/12 pp) składającym się z 5 i 7 kompanii. Podczas lutowych walk w tym rejonie poszczególne kompanie toczyły walki w rozproszeniu na różnych odcinkach. Już w cztery dni po dotarciu na front oddział Franka wziął udział w ataku na Popiele, Stodółki i Ebenau. W marcu II/12 pp wraz z częścią I/12 pp prowadził, początkowo udane, uderzenie na Stodółki, Ebenau, Doliniany i Wołczuchy, które miało zmienić fatalną sytuację w rejonie atakowanego przez Ukraińców Lwowa. Ostatecznie atak się załamał i Ukraińcy otoczyli miasto wraz z jego obrońcami. Późną wiosną 1919 r. pułk został zreorganizowany i umocnił swoje pozycje obronne na południe od Lwowa. Na rozkaz dowództwa dotychczasowy II/12 pp został wcielony do I/12 pp, nad którym dowództwo objął kpt. Oswald Frank. 25 maja 1919 r. prowadził kontratak pod Porszną, biorąc przy tym jeńców oraz karabiny maszynowe. Za ten czyn został odznaczony Virtuti Militari (V kl.). Od 19 czerwca do 25 lipca 1919 r. dowodził całym 12 pułkiem. 1 kwietnia 1920 r. awansowany na podpułkownika. Podczas ciężkich walk pod Bojarami został ranny i od 23 maja przebywał w szpitalu. W dzień po jego opuszczeniu, 6 września 1920 r. objął dowództwo nad stacjonującym w Wadowicach Batalionem Zapasowym 12 pp. Po ukończeniu 6- tygodniowego kursu dla wyższych dowódców w Centrum Wyszkolenia przy Dowództwie Okręgu Generalnego Lwów (kwiecień – maj 1921 r.) wrócił do Wadowic. 1 września 1921 r. został dowódcą „dwunastki” pozostając na tym stanowisku do marca 1927 r. kiedy przeniesiono go do 10 Dywizji Piechoty w Łodzi jako dowódcę piechoty dywizyjnej.
W okresie pełnienia służby w Wadowicach został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem (3 maja 1922 r.), dwukrotnie, w 1922 i 1926 r., dowodził w zastępstwie 6 Dywizją Piechoty (DP) w Krakowie a w 1925 r. (maj – wrzesień) uczestniczył w kursie w Centralnej Szkole Strzelniczej w Toruniu. Pełniąc stanowisko dowódcy 12 pułku Oswald Frank wprowadził jednostkę na organizację pokojową. To jemu przypadł w udziale zaszczyt odebrania chorągwi (jak wówczas nazywano sztandar) pułku, którą przekazał uroczyście 1 sierpnia 1924 r., w imieniu prezydenta RP gen. broni Stanisław Szeptycki, minister spraw wojskowych. Sztandar został poświęcony przez wadowickiego proboszcza ks. prałata Andrzeja Zająca podczas uroczystego nabożeństwa na Rynku.
24 grudnia 1929 r. objął stanowisko zastępcy dowódcy Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie, a tydzień później, 1 stycznia 1930 r. został mianowany generałem brygady. 12 (19 ?) lipca 1932 r. został dowódcą Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu i związał się z tym miastem już do końca swych dni. Mimo tak krótkiego pobytu w stolicy Wielkopolski gen. Frank i jego małżonka Halina ze Strowskich Frankowa (1892-1981) szybko zyskali uznanie mieszkańców jako zaangażowani w życie miasta społecznicy, „zawsze otwarci na potrzeby innych”. Frankowie ufundowali m.in. teren pod budowę szkoły dla dzieci z biednych rodzin. Placówka została wybudowana w 1938 r. (dzisiejsza Szkoła Podstawowa Nr 48) i otrzymała patrona w osobie dawnego dowódcy wadowickiej „dwunastki”. Generał wspierał również pozostających bez pracy weteranów i kombatantów.
W listopadzie 1934 r. 62-letni generał zachorował co wiązało się z koniecznością wzięcia urlopu zdrowotnego. Jego stan szybko się pogarszał i 7 grudnia 1934 r. Oswald Frank zmarł wskutek zatoru tętnicy płucnej. Został pochowany na Cmentarzu Garnizonowym na Poznańskiej Cytadeli. Na grobie generała ustawiony został monumentalny pomnik z płaskorzeźbami husarzy autorstwa Wawrzyńca Kaima. Na tablicy epitafijnej znajduje się napis:
OSWALD FRANK
GENERAŁ BRYGADY
DCA KORPUSU NR VII POZNAŃ B. DCA 12 PP ZZIEMI WADOWICKIEJ
OBROŃCA LWOWA
KAWALER ORDERU VIRTUTI MILITARI
KRZYŻA KOMANDORSKEIGO POLONIA
RESTITUTA KRZYŻA WALECZNYCH
I INNYCH
UR. 28.II 1882 ZM. 7.XII 1934
W 1981 r. w grobowcu pochowana została żona generała, Halina ze Strowskich Frankowa.
Po śmierci generała uczczono jego pamięć nie tylko w Poznaniu ale również w Wadowicach, gdzie najdłużej pełnił stanowisko dowódcze w całej swej karierze wojskowej. Po 1934 r. część ulicy Zatorskiej, od Choczenki w kierunku Tomic, nosiła imię generała, a znajdujące się przy niej „Koszary Chocimskie” również zaczęto nazywać „Koszarami Chocimskimi 12 PP im. gen. Oswalda Franka”.
Wśród odznaczeń, które otrzymał podczas swej służby, obok Virtuti Milituri (V kl.) z 1921, były także dwa Krzyże Walecznych, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1933 r.), Złoty Krzyż Zasługi, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918 – 1921, Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości oraz Odznakę za rany i kontuzje.
Bibliografia
Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923.
Rocznik Oficerski 1924, Warszawa 1924.
Rocznik Oficerski 1928, Warszawa 1928.
Rocznik Oficerski 1932, Warszawa 1932
Bogunia K., Wadowiccy generałowie Polski Niepodległej, Wadowice 1995, maszynopis.
Dwunasty Pułk Piechoty w dniu wręczenia mu chorągwi przez obywateli ziemi Wadowickiej i ku uczczeniu pamięci bitwy pod Leszniowem dnia 1. Sierpnia 1920 jako w dniu swego święta pułkowego poświęca. Wadowice, Korpus Oficerski Dwunastego Pułku Piechoty, 1924.
Siwiec-Cielebon M., Hej, hej Komendancie! Uwagi o niektórych elementach kultu Józefa Piłsudskiego w Wadowicach w okresie międzywojennym, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2006, nr 10, s. 114-115.
Siwiec-Cielebon M., Honor pułku. Zarys dziejów sztandarów 12 Pułku Piechoty Ziemi Wadowickiej oraz skrócony zarys dziejów „Środowiska 12 pp”, Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2004, nr 8, s. 56.
Siwiec-Cielebon M., Wadowicki garnizon wojsk polskich 1914–1945, w: Wadowice. Siedem wieków historii. Materiały z konferencji naukowej „Wadowice – Karola Wojtyły Ojczyzna Domowa” Wadowice, 23 stycznia 2009 roku, red. T. Graff, Kraków 2009, s. 155, 169.
Skóra W., Książka Służba wywiadowcza z 1921 r. – pierwszy podręcznik dla pracowników polskiego kontrwywiadu (na tle innych wydawnictw i materiałów instruktażowych), w: Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. IV, red. A. Przyborowska, Warszawa 2017, s. 81.
Wadowice w zapiskach klasztornych kronikarzy 1892 – 1945, wybór i oprac. Cz. Gil OCD, Wadowice 2002.
Witkowski K., Witkowski M., Topografia wolności. Patriotyczne urbanonimy w przestrzeni Wadowic (do 1939 r.), „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2018, nr 21, s.157, 161-162.
Netografia
https://forum.odkrywca.pl/topic/263160-oswald-frank/
Historia szkoły
Fotografie
Narodowe Archiwum Cyfrowe
(MW)
