Cały naród, władza ludowa, nasza partia walczą o nieustanne umocnienie ludowej praworządności, która jest nienaruszalną zasadą naszego ustroju. Dzisiejsze, radosne święto lipcowe, Święto Odrodzenia Polski będzie potężną manifestacją jedności naszego narodu i jego niezłomnej woli zwycięstwa na trudnej, lecz jakże pięknej drodze do Polski silnej i szczęśliwej, Polski socjalistycznej.
Tymi słowami kończył się artykuł zatytułowany Święto Odrodzenia, który ukazał się 22 lipca 1953 r. na łamach „Gazety Krakowskiej”, organie Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie. Narodowe Święto Odrodzenia Polski – bo tak brzmiała jego oficjalna nazwa – było najważniejszym świętem obchodzonym w Polsce Ludowej. Ustanowione przez Krajową Radę Narodową już w 1945 r. upamiętniało ogłoszenie 22 lipca 1944 r. Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Faktycznie dokument powstał w Moskwie, a nie jak podawano w historiografii PRL-u w Chełmie, i podpisano go 20 a nie 22 lipca, jednak to właśnie tą drugą datę uroczyście obchodzono.
[- -] 22 lipca 1944 roku naród polski rozpoczął nową erę swej ponad tysiącletniej historii. Erę, której narodziny obwieściły pamiętne słowa Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, wzywające naród polski do rozstrzygającej walki przeciwko hitlerowskiemu okupantowi, do rozstrzygającej walki o Polskę prawdziwie wolną i niepodległą, o Polskę Ludową. Dziewięć lat mija od chwili, gdy z pierwszego skrawka wyzwolonej ziemi ojczystej popłynęły na całą Polskę słowa Manifestu, który stał się programem narodu polskiego.
(Święto Odrodzenia, „Gazeta Krakowska”, 173 (1493), 22 lipca 1953 r., s. 1)
Święto Odrodzenia było dniem wolnym od pracy, odbywały się wtedy pochody, wiece i festyny. Główne uroczystości miały miejsce oczywiście w stolicy – na Placu Zwycięstwa, a później także na Stadionie Dziesięciolecia. 22 lipca był nie tylko okazją do prezentacji efektów wielkich budów, jak trasa W-Z czy Pałac Kultury i Nauki, ale także nagradzania polskich naukowców i badaczy.
W 1952 r. uchwałą prezydium rządu, na wniosek Komitetu Nagród Państwowych, nagrodę III stopnia w Dziale Nauki (Sekcja nauk matematyczno–fizycznych, chemicznych i geologiczno–geograficznych) otrzymał prof. Marian Książkiewicz, autor mapy geologicznej arkusza Wadowice i pracę poświęconą geologii tego obszaru (Uchwała Prezydium Rządu, „Gazeta Krakowska”, nr 174 (1182), 22 lipca 1952, s. 2).
Na okoliczność lipcowego święta podejmowano różnego rodzaju zobowiązania i kreślono, często nierealne, plany na przyszłość.
Oto relacja z akademii z okazji 22 lipca, która odbyła się w krakowskiej Filharmonii.
Czy jest piękniejsze zadanie, niż trud uczynienia ludzkiego życia lepszym i szczęśliwszym? — zapytuje mówca, przechodząc do naszkicowania perspektyw otwierających się przed naszym województwem w przyszłej pięciolatce. Sprawi ona, że Krakowskie będzie drugim po Stalinogrodzkiem [od 1956 r. śląskim] ośrodkiem przemysłowym kraju. Rejon Wadowic przeistoczy się w nadwiślański basen węglowy. 338 dalszych wsi trzyma elektryczność. Ruszy „pełną parą” ogromny nowotarski kombinat obuwniczy. W samym Krakowie wybudujemy ponad 23.000 nowych izb mieszkalnych.
(Ziemia krakowska przed Świętem Odrodzenia, „Gazeta Krakowska”, nr 173 (2133), 22 lipca 1955, s. 3)
W dniach poprzedzających Święto Odrodzenia odbywały się uroczyste sesje lokalnych Rad Narodowych. W Wadowicach rocznicowe akademie w gmachu Domu Kultury organizowano zwykle wspólnie – w sali teatralnej spotykali się radni Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej. Uroczystość była okazją do wręczania orderów i odznaczeń – poły marynarek ozdabiano wówczas Orderami Odrodzenia Polski, Krzyżami Zasługi oraz Orderami Sztandaru Pracy.
Na uroczystą sesję wadowickiej Powiatowej Rady Narodowej w dniu 21 lipca 1959 r. przybył poseł na sejm PRL Jerzy Olszewski. Podczas akademii wręczył odznaczenia państwowe działaczom i pracownikom rad narodowych, funkcjonariuszom Milicji Obywatelskiej „za długoletnią i sumienną pracę w organach MO” oraz uczestnikom walk z okupantem hitlerowskim. Odznaczeni zostali również pracownicy zakładów pracy z terenu powiatu, m.in. dyrektor wadowickiego MHD (Miejski Handel Detaliczny), pracownicy AZPB w Andrychowie, pracownicy Papierni oraz Wadowickich Zakładów Przemysłu Terenowego i Materiałów Budowlanych.
Uroczysta sesja poświęcona obchodom Święta Odrodzenia – Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej w Wadowicach oraz Powiatowego i Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w Wadowicach – odbyła się 19 lipca 1966 r. w Sali teatralnej Powiatowego Domu Kultury. Zebrani uchwalili rezolucję potępiającą interwencję amerykańską w Wietnamie i barbarzyńskie naloty na Wietnam Północny.
Kronika Powiatu Wadowickiego, k. 127.
Święto Odrodzenia było jednak nie tylko naznaczone pochodami i akademiami. Ich finałem była szeroko rozumiana rozrywka. Po uroczystej sesji PRN i MRN w Wadowicach 19 lipca 1966 r. wystąpił „zespół estrady krakowskiej”. W tym samym roku w Andrychowie zorganizowano 22 lipca wiec miejski, po którym wystąpił zespół estradowy Walcowni Metali Dziedzice. Dla młodych ludzi należących do Związku Młodzieży Socjalistycznej, Związku Młodzieży Wiejskiej oraz Koła Młodzieży Wiejskiej lipcowe obchody Święta Odrodzenia były okazją do odpoczynku w Mucharzu, gdzie między 21 a 24 lipca rozstawiono namioty miasteczka zlotowego.
Cały naród, władza ludowa, nasza partia walczą o nieustanne umocnienie ludowej praworządności, która jest nienaruszalną zasadą naszego ustroju. Dzisiejsze, radosne święto lipcowe, Święto Odrodzenia Polski będzie potężną manifestacją jedności naszego narodu i jego niezłomnej woli zwycięstwa na trudnej, lecz jakże pięknej drodze do Polski silnej i szczęśliwej, Polski socjalistycznej.
(Święto Odrodzenia, „Gazeta Krakowska”, 173 (1493), 22 lipca 1953 r., s. 1)
Po raz ostatni Święto Odrodzenia obchodzono 22 lipca 1989 r. Na honorowej trybunie, przed którą defilowali żołnierze jeszcze Ludowego Wojska Polskiego stał gen. Wojciech Jaruzelski od kilku dni prezydent PRL, a tuż obok, związany z antykomunistyczną opozycją, marszałek kontraktowego Sejmu Andrzej Stelmachowski.
„Lipcowe święto” zostało zniesione ustawą sejmową 6 kwietnia 1990
